دست‌های آلوده سعودی در کودتای ساختگی سودان

سرانجام پس از چند ماه اعتراضات مردمی، ارتش سودان عمر البشیر را از همه مناصب خود برکنار و کابینه این کشور را نیز منحل اعلام کرد. بعدازظهر پنج‌شنبه ۲۲ فروردین‌ماه، وزیر دفاع سودان در بیانیه‌ای با اعلام برکناری «عمر البشیر» از تشکیل شورای نظامی انتقالی به مدت دو سال خبر داد. «عوض بن عوف» وزیر دفاع سودان ساعاتی پس از اعلام عزل عمر البشیر و تشکیل شورای نظامی انتقالی، به‌عنوان رئیس این شورا سوگند یادکرد، اما پس از قرائت بیانیه بن عوف بسیاری از احزاب و گروه‌های سیاسی اعلام کردند که شورای نظامی را غیرقانونی و اقدام ارتش را کودتا می‌دانند و خواهان یک حکومت غیرنظامی هستند. درنهایت، عوض بن عوف وزیر دفاع سودان در بیانیه‌ای با اعلام استعفای خود، ژنرال «عبدالفتاح البرهان» بازرس کل ارتش سودان را به‌عنوان ریاست جدید شورای نظامی انتقالی منصوب و ژنرال «کمال عبدالمعروف» را نیز از معاونت خود برکنار کرد. این دهمین کودتا در کشور سودان بود. از سال ۱۹۵۸ و زمان استقلال سودان تاکنون، این کشور شاهد ۵ کودتای موفقیت‌آمیز بوده و کودتای آخر، برکناری عمرالبشیر رئیس‌جمهور سودان بعد از ۳۰ سال حاکمیت را به دنبال داشت؛ اما بسیاری معتقدند که انقلاب مردم سودان به‌نوعی مصادره شده و کودتای ارتش یک کودتای ساختگی به شمار می‌رود؛ اما حقیقت ماجرا چیست؟

شروع اعتراضات
اعتراضات در سودان نسبت به گرانی و افزایش قیمت حامل‌های انرژی در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۸ از شهر «عطبره» واقع در شرق سودان آغاز شد. این تظاهرات دو روز پس از اعتراضاتِ صد‌ها نفر از دانش‌آموزان سودانی در اعتراض به گرانی کالا‌ها در دو شهر «الفاشر» در منطقه دارفور (غرب) و «الدمازین» واقع در ۸۰۰ کیلومتری جنوب شرق پایتخت سودان صورت گرفت. این اعتراضات خیلی زود به سایر شهر‌های سودان از جمله پایتخت این کشور رسید. در نهایت، خواسته معترضان به سرنگونی نظام حاکم کشیده شد. ۲۲ فروردین‌ماه نیز پایان عمر سیاسی عمر البشیر رقم خورد و وی از قدرت برکنار شد.

سرنوشت سیاست سازش
عمر البشیر رئیس‌جمهور سودان طی سال‌های گذشته با عبور از مبانی سیاست خارجی خود، وارد مذاکره با آمریکا شد و واشنگتن تحریم‌های ۲۰ ساله سودان را در سال ۲۰۱۷ لغو کرد. نگاه به حکام عربی همچون عربستان در کنار خوش‌بینی مفرط به آمریکا، عمر البشیر را در شرایط بسیار دشواری قرار داد. نقطه شروع تحولات کنونی در سودان در واقع چرخش‌های ۱۸۰ درجه‌ای عمرالبشیر در سیاست‌های منطقه‌ای خود بود. دو مقطع تاریخی در سودان بسیار مهم است:
یکی اینکه عمر البشیر اجازه داد جنوب کشور از سودان جدا شود که با توجه به منابع نفتی سودان در جنوب این کشور صورت گرفت و این اقدام با مخالفت اکثریت مردم سودان مواجه شد. بعد از جدایی سودان جنوبی، سودان ٧٥ درصد از چاه‌های نفتی خود را از دست داد و این به معنای از دست رفتن ٥٠ درصد از درآمد‌های کشور و ٨٠ درصد از درآمد‌های ارزی بود؛ اما در اتفاق دوم، حدود ۴ سال پیش با روی کار آمدن ملک سلمان در عربستان سعودی، عمر البشیر یک چرخش ۱۸۰ درجه‌ای در سیاست‌های خود انجام داد. یکی از ضعف‌های عمر‌البشیر این بود که برای تثبیت قدرت خود سعی نکرد شیوه‌های خود را اصلاح کند بلکه به‌راحتی در برابر فشار‌های خارجی تسلیم می‌شد. در اصل عمرالبشیر عملاً تسلیم فشار‌ها شد سپس با قطع رابطه با ایران، عربستان را برگزید. مردم سودان هرچند اهل سنت هستند، اما بسیار به اهل‌بیت و اسامی ائمه به‌ویژه حسن و حسین علاقه‌مند هستند. آن‌ها به‌هیچ‌عنوان تمایل ندارند، وارد رابطه با وهابیت شوند و سیستم پادشاهی در کشورشان وجود داشته باشد. آن‌ها تمایلی به ارتباط با رژیم صهیونیستی و غرب ندارند. عمر‌البشیر عملاً به خواسته‌های مردم سودان توجه نکرد. شرکت در جنگ یمن به معنی هم سویی با عربستان و غربی‌هایی بود که علاقه‌مند به ادامه جنگ بودند و همین اتفاق منجر به این شد که عمرالبشیر از جریان اخوانی در سودان جدا شود. عمر البشیر تصور می‌کرد با دوری از ایران و نزدیکی به عربستان می‌تواند، موقعیت حکومت خود را تقویت کند. او برای کم کردن فشار‌های قضایی بین‌المللی و کاهش تحریم‌های آمریکا، دشمنی با ایران و دوستی با عربستان را انتخاب کرد. در واقع عمر البشیر به‌نوعی قربانی سیاست‌های سازشکارانه خود شد.

چند سال پیش که عمرالبشیر برای شرکت در اجلاس عدم تعهد به تهران آمده بود، به دیدار رهبر معظم انقلاب رفت. رهبر انقلاب در آن دیدار به وی هشدار داده بودند که در قبال طراحی‌های بدخواهان ملت‌های اسلامی هوشیار باشید، مراقب باشید در شناخت و تحلیل اوضاع دچار اشتباه نشوید. اگر عمرالبشیر به هشدار رهبر معظم انقلاب توجه می‌کردند امروز به این سرنوشت دچار نمی‌شدند.

دستان خبیث سعودی در کودتای ساختگی سودان
سؤال بسیار مهمی که وجود دارد این است که کودتای سودان واقعی بود یا ساختگی؟ بررسی شرایط انقلاب مردم سودان و همچنین اظهارنظر بسیاری از کارشناسان عربی نشان‌دهنده این است که عربستان و امارات به‌نوعی با مصادره کردن انقلاب مردم سودان سعی کرده‌اند که از شکل‌گیری موج جدید انقلاب‌ها در جهان عرب جلوگیری کنند. این سیاست در لیبی نیز در حال جریان است و این دو کشور از کودتای خلیفه حفتر حمایت می‌کنند. در واقع مردم سودان درصورتی‌که خود موفق به برکناری عمر البشیر می‌شدند این مسئله می‌توانست جرقه‌ای در جهان عرب باشد که باز دیکتاتور دیگری با انقلاب مردمی سقوط می‌کرد و همین امر می‌توانست تبدیل به موجی در خلیج‌فارس شود. عربستان، امارات و دیگر کشور‌های پادشاهی این مسئله را به‌عنوان مهم‌ترین تهدید علیه سیستم‌های حکومتی خود می‌دانند. به همین دلیل، عربستان و امارات عمر البشیر را متقاعد کردند که راه را برای به قدرت رسیدن وزیر دفاع باز کند. بدین گونه بود که با موافقت عمرالبشیر، ارتش زمام امور را به دست گرفت. یک روز پس از تعیین «عبدالفتاح البرهان» به‌عنوان رئیس جدید شورای انتقالی نظامی سودان و درحالی‌که تظاهرات همچنان علیه این شورا در جریان بود؛ ریاض و ابوظبی حمایت کامل خود را از عبدالفتاح البرهان و شورای نظامی اعلام کردند.

 

نکته مهم در مورد این حمایت نیز به جنگ یمن برمی‌گردد. عمر البشیر در این جنگ با ائتلاف سعودی همراهی کرده و ۸ هزار سرباز به یمن برای کمک به امارات و عربستان فرستاده است. سقوط عمر البشیر و روی کار آمدن یک حکومت مردمی می‌توانست به معنای پایان این حمایت‌ها از جنگ یمن باشد که این امر فاجعه‌ای برای ائتلاف سعودی که در باتلاق یمن گرفتارشده به شمار می‌رود.